ÇOCUKLARA ‘’SAYGI’’ NASIL ÖĞRETİLİR?

Saygılı olmak, insanın dokunulmaz onurunu tanımak demektir; hem çevresindeki insanların onurunu, hem de kendi onurunu.

Kendisine saygı gösterilmesini bekleyen her birey, birlikte yaşadığı insanlara saygı göstermek durumundadır. Ancak kendisine inanan ve güvenen kişi başkalarının haklarını gözetir, onlara saygı duyar. Kendisine güvenmeyen, devamlı bir yetersizlik hissi ile baş etmek zorunda olan insanlar ile başkalarının haklarını gasp etmekten, onları incitmekten çekinmez. Çünkü bu yetersizlik hissi ile sadece bu şekilde baş edebilmektedirler.

Bizler, anne-babalar olarak, çocuklarımızı özsaygısı olan bireyler olarak yetiştirmek ile yükümlüyüz. Peki, özsaygı nedir? Nasıl kazanılır ya da kazandırılır?

Özsaygı, kişinin değerli olduğuna, başkaları için bir şeyler ifade ettiğine inanması, aynı zamanda da eksikliklerini ve hatalarını kabul etme olgunluğuna sahip olması anlamına gelir. Sağlam bir özsaygı temeline sahip olan çocuklar başkalarını hor görmeye, incitmeye gerek duymaz. Bu nedenle bu tür eylemlerle öne çıkan çocuklar, grubun liderleri en güçlüleri ya da kendinden en emin olanları değildir. Tam tersine, özellikle kendi zayıf yönlerini ve yetersizlik hislerini bu tür davranışlarla gizlemeye çalışan çocuklardır. Kendilerinden farklı olan çocuklarla dalga geçerek üstünlük hissi yaşayabilmekte ve bununla avunabilmektedirler. Genelde toplum olarak mazlumu –saygısızlığa uğramış kişiyi– korur onun için üzülürüz. Ancak asıl üzerinde durulması gereken konu belki de başkalarının haklarına girmekten çekinmeyen kişilerin yaşadıkları yetersizlik duygusudur. Çocuklarınızın özsaygısı olan bireyler olup olmadığını öğrenmek istiyorsanız, notlarına, sosyal etkinliklerde aldıkları rollere vs. değil onların başkaları ile kurdukları ilişkilere bakın.

Bir çocuğun başkalarına saygı duyması için ne gerekir?

Önce kendisinin saygı görmesi gerekir. Çocuklar kendi değerlerini, anne-babalarının onlara verdikleri değere göre tayin ederler. Anne-babasından koşulsuz sevgi gören çocuk, kendisinin önemli ve değerli olduğunu hisseder. Koşulsuz sevgiye sahip ebeveynler çocuklara doğru ve yanlış davranışlarını söylemekten çekinmez, ancak onları “yaramaz” “tembel” “kötü” çocuklar olarak da etiketlemez. Onları “Seni artık sevmeyeceğim”, “Böyle yaptığın zamanlarda seni hiç sevmiyorum”, “Eğer seni sevmemi, sana oyuncak almamı istiyorsan bu davranışından vazgeç” diyerek terbiye etmeye çalışmaz. Unutmayın, davranış yanlıştır; çocuğunuz kişiliği değil. Okul öncesi dönemde uzun uzun açıklamalara gerek duymadan o davranışın yanlış olduğunu net bir şekilde ifade etmek yeterlidir. Okul çağındaki çocuklarda ise o davranışın başkaları üzerindeki etkileri konuşulabilir. Çocuklar hatalarıyla baş başa bırakılmayıp, hatalarına rağmen kabul edildiklerini hissederlerse, davranışlarını düzeltmek için daha istekli olurlar. Kabul etmek ise onaylamak demek değildir; anlamaya çalışmak demektir.

Saygısız davranışları hoş karşılamak mı gerekir? HAYIR!

Oyunları hep kendilerinin yönetmesini isteyen aksi olduğunda oyunu bozan, apartmanda kasti olarak gürültü yapmaktan çekinmeyen, kuralları yok sayan çocuklar… Bazı anne-babalar çocuklarının bu saygısız davranışlarını hoş karşılarlar. Onları kendilerine güvenen, lider ruhlu çocuklar olarak nitelendirirler. Peki, herkes çocuğunu böyle “lider ruhlu” yetiştirseydi? Her çocuk bencilce davranma hakkını kendinde görseydi? Bu soruların cevabını herkes biliyor.

Çocukların sınırlara ihtiyaçları vardır. Hayır demek onların gelişimine engel olmaz. Hayatın tozpembe olamadığını, her yerde canı istediği gibi davranamayacağını görmesi gerekir. Aksi halde okulda ya da oyun parkında hiçbir çocuk onunla oynamak istemediğinde bu gerçekle yüzleşeceklerdir. Gerçekle yüzleşmeleri maalesef ki daha hırçın ve saygısız tavırlara neden olabilir. Anne-babalar olarak, çocuklarımızın davranışlarında nelerin hoş görülüp nelerin görülemeyeceğine iyi karar vermeli ve tutarlı davranmalıyız.